Lo rol
Joseph PERRET
DOMESTICITÉ
BOVINS
--- En 2000 ---
Introduction
La vie des hommes du masuc, lo cantalés, lo pastre, lo vedelièr et lo rol était rude.
La taille de la montanha se définissait en fonction du nombre de montanhièrs qui y travaillaient. On disait : “Una montanha de cinc òmes.” Calmejana était una montanha de sèt òmes (sept hommes).
Le rol était le plus jeune de l'équipe des montanhièrs. Il avait parfois moins de dix ans. Il remplaçait les chiens, les vaches de race aubrac étant agressives en présence des veaux. Quand le cantalés n'était pas commode, le sort du rol n'était pas des plus enviables. Devenus adultes, certains rols se vengeaient du traitement que leur avait fait subir tel ou tel cantalés.
…
Informateur
« Ai començat al fons de l’escala, coma rol. Lo rol començava de se levar lo prumièr per anar amassar las vacas qu’èran per la montanha. La nuèch, les vedèls èran barrats al pargue, mès las vacas se passejavan. Aprèssa, lo vedelièr sortiá les vedèls per far amairar la vaca, les estacavan a la camba de la vaca amb un cordèl. Lo pastre e lo cantalés molzián. Quand se levavan de jos la vaca, tiravan lo cordèl. Lo rol arrestava las vacas, èran pas barradas. A dètz oras, lo rol anava manjar un bocin de sopa e partiá ambe las vacas per anar far l’asegada. Fasiá tot lo torn de la montanha. Coma èran pas barradas, las montanhas, coma aquò, la nuèch sortián pas, demoravan al mièg. Aviam pas de can, aviam la trica. Èra guèrlha. A cinquanta mèstra, la ramassavan !
Partiam lo matin pès-nuds, quauques còps levàvem la coeta de las vacas per metre les pès dejost, per les rescaufar… Tot l’estiu èrem descalces per las montanhas. Al masuc aviam les esclòps mès defòra… Per estacar les vedèls, de còps, les artelhs… Per la pluèja, aviam pas cap de saile, èrem trempes coma de pòrcs. Las bòtas, aviái vint ans quand ne’n crompère un parelh.
Al debut, caliá carrejar la gèrla sus l’esquina. Aviái pas quinze ans. E caliá copar de ramadas per far un abric als vedèls, ambe de fau. Las caliá tri(g)ossar. Aquò èra naltres que las fasiam. A la montanha, se pargava cada tres ans. Per far la fumada.
Lo pastre, el, s’ocupava de mólzer al pargue e pièi aquò èra el que s’ocupava del lach. Lo cantalés, aquò’s el que cambiava lo pargue, e fasiá la forma. »
