Los montanhièrs
Benoît FALQ
DOMESTICITÉ
BOVINS
--- En 1991 ---
Introduction
Selon un calendrier immuable, les bêtes montent sur l'Aubrac le 25 mai et en redescendent pour la Sent-Guirald (Saint-Géraud), le 13 octobre. Elles passent la belle saison dans des pâturages d’altitude appelés montanhas.
Dans les burons (masucs), on fabriquait jadis la fourme d'Aubrac.
L'équipe type des buronniers (montanhièrs) était composée d'un cantalés, d'un pastre, d'un vedelièr et d'un rol.
Mais parfois, il fallait davantage d'hommes. Le préfixe tras signifie “second”, "assistant”, littéralement “derrière” (trascantalés, traspastre…). Pour le second pastre on parlait aussi de pastre de sosta.
La taille de la montanha se définissait en fonction du nombre de montanhièrs qui y travaillaient. On disait : “Una montanha de dos òmes.” Calmejana était una montanha de sèt òmes (sept hommes).
…
Informateur
« Aquò dependiá las montanhas. Coma aquí dins aquelas pichòtas montanhas, i aviá pas que quatre òmes : lo cantalés, lo pastre, lo vedelièr e lo rol. Mès pièi, quand montàvem dins de montanhas qu'èran pus bèlas, i aviá sèt òmes, sièis òmes, cinc òmes. A cinc òmes, i aviá dos pastres. A sièis òmes, i aviá dos pastres e dos vedelièrs. E pièi a sèt òmes i aviá un trascantalés. Lo cantalés èra lo patron, de còps èra pas lo pus urós. Lo cantalés molziá e fasiá la forma. A sèt òmes, aquò's lo trascantalés que la fasiá e que la virava al pesador. Lo pastre cachava, el.
Lo pastre, caliá qu'atracèsse, fa(gu)èsse la calhada e que cachèsse. Se cachava pas bien, qu'o fa(gu)èsse perir, a-n-aquel moment se fasiá pas de polit trabalh, pardí… Lo caliá pas desgraissar. Caliá que lo cantalés susvelhèsse un pauc. N'i aviá qu'èran mèstres, que n'avián l'abituda.
Lo vedelièr, quand sortiá del pargue, caliá que adugèsse a fresar la forma pièi anava arenar los farrats. E s'ocupar dels vedèls lo jorn. E passar la gaspa.
Comencère de far pastre aviái setze ans. Cantalés, aviái 23 ans, a Fontanilhas-Bassas, tres o quatre estius, pièi a Montorzièr, al Pesquièr-Nalt… Acabère en 78 a Canuc. I ère ambe Bodon, ieu. A Bancarèl coma pastre, Bodon. »
